Logopeda radzi

             W naszej placówce realizowany jest projekt  „Profilaktyka logopedyczna w przedszkolu”. W każdej z grup raz  w  tygodniu odbywają się zajęcia, mające na celu zapobieganie oraz  wczesne wykrywanie ewentualnych trudności w rozwoju mowy u dzieci, a także wspieranie ich w nabywaniu kompetencji językowych. W czasie zajęć przedszkolaki poprawiają sprawność motoryczną aparatu mowy, ćwiczą właściwy tor oddechowy, biorą udział w  różnorodnych zabawach rozwijających świadomość fonologiczną, słownictwo i płynność wypowiedzi.

Rozwojowa niepłynność mówienia – powód do troski, nie do lęku

W rozwoju dziecka, w okresie kształtowania się mowy można zaobserwować pewne specyficzne trudności związane z opanowaniem przez nie systemu językowego. Jednym z takich zjawisk jest niepłynność w mówieniu, którą charakteryzuje: powtarzanie sylab i wyrazów, przeciąganie głosek, pauzy, powtórki, wtrącenia (Z.Tarkowski, 1997).

Zdarza się, że przerażeni tą sytuacją rodzice nie wiedzą, jak należy postępować. Trudno im w takiej sytuacji udawać, że nie słyszą niepłynnego mówienia. Czują wówczas niepokój i strach, wpadają w panikę. Obawiają się, że niepłynność w mowie dziecka utrwali się i będzie przeszkodą w jego rozwoju. Warto wiedzieć, że dziecko w wieku przedszkolnym jest nieświadome występującej w jego wypowiedzi niepłynności. Niektórzy rodzice zauważając niepłynność w mowie dziecka popełniają błędy np. proszą żeby dziecko mówiło wolniej lub żeby powtórzyło słowo jeszcze raz. Taka sytuacja wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie malucha. Zaczyna ono bać się mówienia, powstaje lęk przed wypowiadaniem się – czyli błędne koło: dziecko boi się mówić, aby nie zająknąć się, a zająknięcia powstają z powodu lęku przed wypowiadaniem się.

Niewłaściwa reakcja otoczenia może utrwalić niepłynność w mówieniu dziecka. Jeżeli rodzice postępują właściwie, czyli nie zwracają uwagi na niepłynność, wówczas zmniejsza się ona razem z nabywaniem przez dziecko znajomości języka.

Czym jest niepłynność mówienia?

Niepłynność mówienia jest zaburzeniem swobodnego przechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do drugiego oraz zakłócenie jej tempa i rytmu. Objawy niepłynnego mówienia mogą być spastyczne (skurczowe) lub niespastyczne (nieskurczone). Skurcze spastyczne występują wtedy, kiedy niepłynności mówienia towarzyszy nadmierne napięcie mięśniowe. Skurcze niespastyczne występują bez oznak nadmiernego napięcia emocjonalnego i mięśniowego. Rozwojowa niepłynność mówienia ma postać niespastyczną, łagodną. Za normalną niepłynność w mówieniu możemy uznać taką, która jest niezauważalna i występuje rzadko. Mówienie płynne to takie, kiedy wypowiedź jest budowana w odpowiednim tempie i rytmie. Charakteryzuje się swobodnym przechodzeniem od jednego elementu wypowiedzi do następnego.

Rozwojowa niepłynność mówienia powstaje wskutek intensywnego rozwoju mowy u dziecka. Symptomy rozwojowej niepłynności mówienia:

• Powtarzanie sylab np. da-da-daj mi lalę; ma-ma-ma-mo

• Powtarzanie głosek np. a-a-a; y-y-y

• Powtarzanie wyrazów np. daj daj mi lalę

• Przeciąganie głosek np. mmmam lalę

• Pauzy – wyraźnie przerwy miedzy wyrazami

• Blokowanie wyrazów np. d…daj mi lalę

• Wtrącenia np. eee daj mi no lalę

Jakie są przyczyny niepłynności mówienia? (wg Z.Tarkowskiego, 1997; Z.M.Kurkowskiego, 2003)

Dziecko:

1. Pomimo, że chce mówić, nie ma motywacji do mówienia, bo nie wie o czym mówić (zaburzenia procesu motywacyjnego)

2. Wie, o czym mówić, ale nie wie jakich słów i reguł gramatycznych użyć, ma trudności z właściwym doborem elementów językowych (zaburzenia językowe semantycznosyntaktyczne)

3. Nie może wyartykułować dźwięków, brakuje synchronizacji mówienia z myśleniem (zaburzenia motoryczne)

4. Czuje dyskomfort podczas mówienia, odczuwa lęk przed mówieniem (zaburzenia emocjonalne)

5. W nowej sytuacji, z nowymi osobami ma trudności w wypowiadaniu się (zaburzenia umiejętności komunikacyjnych)

6. Ma trudności z kontrolą słuchową własnej wypowiedzi (zaburzenia kontroli wypowiedzi)

Jak postępować?

Wskazówki dla rodziców - propozycje

1. Zachować spokój w momencie pojawiającej się niepłynności w wypowiedzi dziecka

2. Nie zwracać uwagi dziecka na niepłynności w mówieniu np. kiedy dziecko mówi – nie należy prosić, by prawidłowo powtórzyło niepłynnie wypowiedziane słowa

3. Przytulić dziecko, wziąć na kolana i rozmawiać o tym, co chciało opowiedzieć, mówić spokojnie wydłużając samogłoski, wolno np. „aach taak, chciaałeś mi oopoowieedzieeć, coo dziś roobiiiłeeś w doomuu” – mówić do dziecka czule

4. Słuchać tego, o czym dziecko chce opowiedzieć, a nie jak mówi

5. Ograniczać nadmiar bodźców (programy telewizyjne, programy komputerowe – szczególnie wywołujące napięcie, strach)

6. Przestrzegać stałego rytmu dnia (pory posiłków, odpoczynku), żyjemy przecież w rytmach: styczeń, luty, marzec, (…); poniedziałek, wtorek, środa, (…), rano, południe, wieczór itp.

7. Bawić się z dzieckiem w domu przy spokojnej muzyce w tle

8. Dostrzegać mocne strony dziecka, stosować pochwały np. „bardzo podoba mi się jak posprzątałeś zabawki, jesteś w tym mistrzem, brawo”.

9. Organizować wspólne zabawy na świeżym powietrzu, w piaskownicy, nad wodą

10.Mówić do dziecka …również szeptem

11. Zachęcać do zabaw oddechowych – dmuchanie na piórka, wiatraczki, waciki, bibułki; grać na organkach, harmonijce, flecie

12. Grać z dzieckiem na instrumentach perkusyjnych – zabawy w odtwarzanie rytmów

13. Układać z dzieckiem rytmy z: klocków, patyczków, kapsli po sokach, obrazków, zabawek, np. „klocek, klocek, kapsel, klocek, klocek, kapsel – następnie wolno przeczytać ułożony rytm”

14. Śpiewać z dzieckiem znane piosenki, mówić wierszyki, rymowanki - w tempie umiarkowanym i wolnym

15. Starać się lepiej rozumieć własne dziecko, pomóc mu w wyrażaniu uczuć, nazywać je np. „rozumiem, że jesteś niezadowolony”

16. Stosować masaże rozluźniające napięcie ciała

17. Mówić dziecku, że jest: wyjątkową córeczką, wyjątkowym synkiem

18. Zachęcać dziecko do współpracy, do samodzielności – nie wyręczać w prostych czynnościach – umożliwiać odnoszenie sukcesów (nawet bardzo drobnych) np. podczas samodzielnego ubierania się, pozwolić dokonywać wyborów

19. Dbać o dobry klimat we własnym domu, by dziecko czuło się w nim bezpiecznie

20. Zasięgnąć porady psychologa i logopedy, by upewnić się, czy postępujemy właściwie

„Najlepszym miejscem pod słońcem na ziemi jest dom, w którym rodzice potrafią skutecznie wykorzystać rutynowe, codzienne czynności do budowania w dzieciach zdrowych, ludzkich uczuć.”

G.Mac Donald (J.Sakowska, 1997) autor opracowania: Zenobia Bogdanowska (fragm.)

Jak wspomagać rozwój mowy?

Słaba sprawność narządów artykulacyjnych może spowalniać naturalny proces nabywania mowy przez dziecko, a nawet może być przyczyną wad wymowy. Narządy artykulacyjne takie jak: wargi, język, policzki, żuchwa, podniebienie twarde i miękkie oraz struny głosowe odgrywają kluczową rolę w  procesie wytwarzania dźwięków mowy. Zatem, dzieci muszą dysponować sprawnym pod względem ruchowym aparatem mowy oraz perfekcyjną kontrolą nad tymi narządami, by prawidłowo mówić.

Świadomy rodzic nie będzie biernie czekać i tylko obserwować jak mówi jego dziecko, ale podejmie różnorodne działania, by wesprzeć swoją pociechę w  procesie nabywania mowy. Rodzic nie musi dysponować specjalistyczna wiedzą, by mieć wpływ na kształtowanie mowy dziecka. Pamiętajmy, że narządy mowy trenujemy poprzez prawidłowe gryzienie, żucie i połykanie pokarmów. Dziecko w ramach „treningu” powinno codziennie zjadać coś twardego typu marchewka, jabłko, kalarepka. Ważna jest także umiejętność picia przez słomkę, dmuchanie gorącej zupy, czy chuchanie na zmarznięte ręce. By nasze dziecko ładnie mówiło już od najmłodszych lat (2-3 rok życia) wykorzystujemy naturalne okazje, w których możemy gimnastykować aparat mowy. Pozwólmy dziecku wylizać talerz, by wzmocnić środkową część języka. Nauczmy lizania lodów, czy lizaków w kierunku od dołu ku górze rozpłaszczonym czubkiem języka by go pionizować. „Przesyłajmy” sobie buziaki z mocno wyciągniętymi do przodu wargami. Dmuchajmy świeczki nie tylko na torcie urodzinowym. Puszczajmy bański mydlane. Płuczmy buzię i gardło wodą. Wykorzystujmy wieczorną toaletę do ćwiczeń logopedycznych. Przy myciu zębów możemy miękką szczoteczką „wyciągać” język od spodu ku górze; wypychać językiem policzki, wciągać je lub nadymać. Możemy przeliczać zęby dotykając czubkiem języka każdego z nich na górze i na dole. „Malujmy” językiem zęby po zewnętrznej stronie, na górze i na dole, a także stukajmy w podniebienie twarde, szukajmy na nim wałka dziąsłowego i zaglądajmy językiem do gardła.

Ponadto dbając o rozwój mowy naszej pociechy pamiętajmy o tym, by często z  nią rozmawiać na różne tematy, mówiąc poprawnie pod względem artykulacyjnym i bez zdrobnień. Czytajmy książeczki dostosowane do wieku dziecka, by rozbudzać wyobraźnię, ćwiczyć koncentrację uwagi oraz percepcję słuchową i wzrokową. Miejmy na uwadze to, że opowiadając proste historie, uczymy rozumienia narracji, a śpiewając dziecku i z dzieckiem rozwijamy umiejętność rytmicznego i płynnego wypowiadania słów w zmiennym tempie. Bawmy się słowem: naśladując dźwięki otoczenia, zadając i rozwiązując zagadki, tworząc: rodziny wyrazów, skojarzeniowe ciągi słów, przeciwstawne pary (ciepły -zimny) itp.

Troska o przyjazne językowo środowisko, przyniesie każdemu dziecku wsparcie, ale musi to być proces długotrwały, który wymaga miłości, zaangażowania i  cierpliwości, a czasem pomocy specjalisty. Dziecko, by osiągnąć sukcesy edukacyjne w szkole powinno dysponować odpowiednim zasobem kompetencji językowych (poprawności gramatyczna, fleksyjna, składniowa oraz bogaty zasób słownictwa adekwatny do wieku). Ponadto ważne jest by umiało stawiać pytania, nawiązywać i podtrzymywać dialog oraz dysponowało ogólną wiedzą o otaczającym go świecie.

A teraz kilka ćwiczeń logopedycznych czyli ''gimnastyka buzi i języka":)